Trân trọng cảm ơn người dùng đã đóng góp vào hệ thống tài liệu mở. Chúng tôi cam kết sử dụng những tài liệu của các bạn cho mục đích nghiên cứu, học tập và phục vụ cộng đồng và tuyệt đối không thương mại hóa hệ thống tài liệu đã được đóng góp.

Many thanks for sharing your valuable materials to our open system. We commit to use your countributed materials for the purposes of learning, doing researches, serving the community and stricly not for any commercial purpose.

Nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân Tỉnh đối với lĩnh vực đất đai

ThS. Đặng Tuyết Trinh

Trong những năm qua, hoạt động giám sát của HĐND cấp tỉnh đối với lĩnh vực quản lý đất đai đã được chú trọng triển khai, bước đầu tạo được chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, chất lượng và hiệu quả giám sát vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn. Đề tài cấp bộ “Nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân tỉnh đối với lĩnh vực đất đai” do TS.Trần Đình Đàn, nguyên Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội làm Chủ nhiệm đã đi sâu nghiên cứu các vấn đề lý luận, phân tích, đánh giá thực trạng, trên cơ sở đó đề xuất phương hướng, giải pháp nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND cấp tỉnh trong lĩnh vực đất đai. Đề tài được nghiệm thu vào tháng 10 năm 2012. Bài viết này đăng tải tóm lược một số kết quả nghiên cứu của đề tài.

1. Một số vấn đề lý luận về giám sát của HĐND đối với lĩnh vực đất đai

Giám sát là việc theo dõi, xem xét, kiểm tra của chủ thể bị giám sát để đưa ra các nhận định, đánh giá về hoạt động của các chủ thể đó. Mục đích của hoạt động giám sát là để kiểm soát quyền lực, ngăn ngừa hành vi vi phạm pháp luật hay lạm quyền trong hoạt động quản lý, đưa ra các phân tích, đánh giá và đề xuất biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.

Là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân địa phương, HĐND được trao thẩm quyền giám sát theo quy định của Hiến pháp và pháp luật. Hoạt động giám sát của HĐND mang tính quyền lực nhà nước, là công cụ đặc thù nhằm đánh giá hiệu quả và năng lực hoạt động của chính quyền địa phương. Theo nghĩa rộng, hoạt động giám sát của HĐND được triển khai bởi các chủ thể có thẩm quyền giám sát trong cơ cấu của HĐND, bao gồm toàn thể các đại biểu HĐND tại kỳ họp, Thường trực HĐND, các ban của HĐND, các đại biểu và đoàn giám sát của HĐND. Hiệu lực thi hành các kiến nghị của hoạt động giám sát là căn cứ để đánh giá hiệu quả của hoạt động giám sát. Có thể đánh giá hiệu quả giám sát dựa vào một số tiêu chí như: tình hình kinh tế - xã hội trước và sau khi có hoạt động giám sát; mức độ đạt được mục đích đề ra; các kết quả đạt được do tác động của hoạt động giám sát so với chi phí bỏ ra.

Luật tổ chức Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân năm 2003 đã có một chương riêng về hoạt động giám sát của HĐND quy định thẩm quyền, phạm vi, nhiệm vụ, đối tượng, quy trình, thủ tục và hình thức giám sát… Trong lĩnh vực đất đai, Luật tổ chức HĐND và UBND năm 1983 đã lần đầu tiên khẳng định về thẩm quyền của HĐND trong việc quản lý đất đai, tạo cơ sở pháp lý nền tảng cho việc thực hiện thẩm quyền giám sát đối với lĩnh vực đất đai và được các văn bản luật về sau tiếp thu, kế thừa. Mặc dù, Luật tổ chức HĐND và UBND hiện hành không quy định chi tiết về thẩm quyền giám sát của HĐND đối với lĩnh vực đất đai, tuy nhiên phạm vi, nội dung giám sát trong lĩnh vực đất đai của HĐND được quy định rõ trong Luật đất đai năm 2003: “Hội đồng nhân dân các cấp thực hiện quyền giám sát việc thi hành pháp luật về đất đai tại địa phương” (Khoản 3, Điều 7). Đồng thời, tại Điều 6 của Luật cũng quy định cụ thể về nội dung quản lý nhà nước làm cơ sở xác định phạm vi hoạt động giám sát của HĐND.

Việc quản lý và giám sát trong lĩnh vực đất đai là rất cần thiết, hệ trọng nhằm thực hiện chủ trương chính sách của Đảng về quản lý nhà nước đối với đất đai; bảo vệ đất đai, môi trường; thúc đẩy phát triển kinh tế trong thời kỳ đổi mới; góp phần đảm bảo tạo lập sự ổn định và công bằng xã hội; hội nhập và hợp tác quốc tế và đóng vai trò quyết định trong việc bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, giữ vững thế trận an ninh quốc phòng, ổn định chính trị xã hội. Hoạt động giám sát của HĐND cấp tỉnh đối với lĩnh vực đất đai không chỉ nhằm đảm bảo cho mọi hoạt động của các đối tượng chịu sự giám sát phải thực hiện đúng và đầy đủ những quy định của Hiến pháp và pháp luật, nghị quyết của HĐND mà còn nhằm kịp thời phát hiện những bất cập trong hoạt động quản lý nhà nước, những điểm chưa phù hợp với thực tiễn trong các quy định pháp luật, từ đó đề xuất, kiến nghị những biện pháp khắc phục.

Hoạt động giám sát của HĐND cấp tỉnh đối với lĩnh vực đất đai cần phải tuân theo những nguyên tắc cơ bản. Đó là phải được tiến hành thường xuyên, liên tục với một chương trình, kế hoạch phù hợp và không cản trở hoạt động bình thường của các đối tượng chịu sự giám sát; theo đúng quy định của Hiến pháp và pháp luật; phản ánh đúng, chân thực thực tiễn và phải chịu trách nhiệm pháp lý về kết quả giám sát; đảm bảo mọi hành vi vi phạm pháp luật của đối tượng chịu sự giám sát phải được phát hiện chính xác và kịp thời; hoạt động giám sát được tiến hành công khai, trừ những trường hợp cần giữ bí mật theo quy định của pháp luật; phải bảo đảm tính hiệu quả, có sự kết hợp với các hoạt động thanh tra, kiểm tra, kiểm sát, giám sát của các cơ quan nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội khác nhằm tránh sự chồng chéo, trùng lắp.

Nội dung giám sát đất đai gắn liền với nội dung quản lý nhà nước về đất đai và tập trung chủ yếu vào các vấn đề cơ bản là: ban hành và tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật về đất đai; quản lý hệ thống các hồ sơ tài liệu đất đai, hệ thống cung cấp thông tin đất đai, hệ thống dịch vụ đất đai làm cơ sở thực hiện công tác quản lý nhà nước; xây dựng và thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, giao đất, thu hồi đất; giám sát tài chính về đất và quản lý thị trường bất động sản; giám sát việc thực hiện các quy định về quyền của người sử dụng đất; giám sát công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo liên quan đến lĩnh vực đất đai…

HĐND cấp tỉnh thực hiện việc giám sát đất đai qua các hình thức như: thông qua xem xét báo cáo công tác; xem xét việc trả lời chất vấn; xem xét văn bản quy phạm pháp luật; giám sát đột xuất; giám sát thường xuyên trong đời sống hằng ngày, trên từng vị trí công tác và trong sinh hoạt cộng đồng của từng cá nhân đại biểu HĐND; bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ HĐND bầu, phê chuẩn.

2. Thực trạng giám sát của HĐND cấp tỉnh đối với lĩnh vực đất đai

Trong những năm qua, nhìn chung hoạt động giám sát của HĐND cấp tỉnh trong lĩnh vực đất đai ngày càng được quan tâm, chú trọng hơn, hình thức, nội dung, phương pháp, quy trình giám sát có nhiều cải tiến, đạt được những kết quả nhất định, bước đầu đáp ứng được yêu cầu thực tiễn đặt ra trong công tác quản lý nhà nước về đất đai.

Để đánh giá thực trạng giám sát của HĐND cấp tỉnh đối với lĩnh vực đất đai, đề tài đã tổ chức điều tra xã hội học về các vấn đề liên quan đến nội dung quản lý và sử dụng đất đai thời gian qua. Qua đó cho thấy, việc quản lý nhà nước về đất đai sau 9 năm thực hiện Luật đất đai (2003) đã có những chuyển biến tích cực trong quy hoạch sử dụng đất, giao đất, cho thuê đất, chuyển đổi mục đích sử dụng đất, phân cấp quản lý nhà nước. Giải quyết có hiệu quả quan hệ sở hữu nhà nước và các chủ thể đang sử dụng, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội, nhất là trong nông nghiệp. Quản lý nhà nước đã trở thành một trong những công cụ điều tiết thị trường quyền sử dụng đất, đưa đất đai từ tài sản cố định trở thành nguồn lực phát triển.

Tuy nhiên, kết quả hoạt động giám sát của HĐND cấp tỉnh, công tác thanh tra, kiểm tra của các cơ quan nhà nước về đất đai cũng chỉ ra rằng công tác quản lý về đất đai đã bộc lộ những yếu kém, bất cập lớn cả về thể chế, chính sách cũng như quá trình triển khai, thực hiện. Dẫn đến hậu quả làm thất thoát, lãng phí tài nguyên quốc gia, gây ra tình trạng khiếu nại, khiếu kiện ở nhiều địa phương (khiếu kiện về đất đai chiếm 70% số vụ khiếu kiện). Sai phạm trong quản lý đất đai ở nông thôn từ khi đổi mới đến nay diễn ra phức tạp dưới bốn hình thức chính là tham nhũng đất đai; bán, cấp và cho thuê quyền sử dụng đất sai thẩm quyền; lấn chiếm đất đai; sai phạm trong thu hồi quyền sử dụng đất. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, trong đó có nguyên nhân cơ bản là không thực hiện đồng bộ và nhất quán giữa sự cởi mở thông thoáng của luật, chính sách, thực hiện phân cấp không đi kèm với công tác giám sát, kiểm tra, thanh tra. Phần lớn chức năng quản lý nhà nước về đất đai được giao cho cấp tỉnh nhưng việc giám sát chưa thực sự được quan tâm và chưa có cơ chế triển khai một cách có hiệu quả.                                                                        

Hoạt động giám sát của HĐND cấp tỉnh đối với lĩnh vực đất đai trong thời gian qua cũng bộc lộ khá nhiều bất cập, các hình thức giám sát chưa thực sự phát huy hiệu quả. Số lượng các báo cáo chuyên đề về quản lý nhà nước trình ra HĐND rất ít, các nội dung có liên quan chủ yếu nằm trong các báo cáo về nhiệm vụ kinh tế - xã hội. Trong khi đó, việc xem xét báo cáo công tác nói chung và về các lĩnh vực đất đai nói riêng còn mang tính hình thức, công tác chuẩn bị báo cáo, thẩm tra báo cáo chưa được chú trọng đúng mức, đại biểu tham gia góp ý còn e dè, nể nang hoặc sự am hiểu còn hạn chế, việc ra Nghị quyết để giải quyết dứt điểm vấn đề chưa kịp thời hoặc chưa có, cơ chế giám sát việc thực hiện các kết luận của HĐND còn rất bất cập… Hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn chưa thực sự phát huy hiệu quả. Hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật thuộc thẩm quyền của chính quyền cấp tỉnh còn thiếu sự chủ động, kết quả đạt được chủ yếu là nhờ sự hỗ trợ tác động rất lớn của hoạt động rà soát văn bản quy phạm pháp luật; số lượng phát hiện, đề nghị xử lý văn bản quy phạm pháp luật đặc biệt trong lĩnh vực đất đai từ phía HĐND còn hạn chế. Hình thức giám sát thông qua thành lập Đoàn giám sát được xem là hình thức có nhiều đổi mới và mang lại hiệu quả cao, tuy nhiên số lượng còn ít, chủ yếu tập trung vào một số vụ việc có nhiều khiếu nại, tố cáo về đất đai, chất lượng, kết quả hoạt động của Đoàn giám sát vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn.

3. Phương hướng, giải pháp nâng cao hiệu lực và hiệu quả giám sát của HĐND cấp tỉnh đối với lĩnh vực đất đai.

Tiếp tục đổi mới hoạt động của HĐND nói chung, đổi mới hoạt động giám sát của HĐND cấp tỉnh đối với đất đai nói riêng là yêu cầu khách quan trong quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân; đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Trên cơ sở phân tích thực trạng và các yêu cầu khách quan đặt ra, đề tài đã đưa ra phương hướng và giải pháp nhằm góp phần đổi mới hoạt động giám sát của HĐND các cấp nói chung và hoạt động giám sát HĐND cấp tỉnh đối với lĩnh vực đất đai ở nước ta hiện nay.

Về phương hướng, để đổi mới hoạt động giám sát của HĐND cấp tỉnh, trước hết cần phải nâng cao nhận thức về vai trò giám sát của HĐND, đặc biệt đối với lĩnh vực đất đai. Việc đổi mới hoạt động giám sát của HĐND phải tiến hành đồng bộ với quá trình đổi mới tổ chức và hoạt động của HĐND. Cần phải nâng cao năng lực giám sát của các cơ quan của HĐND và đại biểu HĐND, phấn đấu làm đúng, làm đủ các quy định của pháp luật về hoạt động giám sát. Bên cạnh đó, cần phải đổi mới tư duy về sự lãnh đạo của Đảng trong hoạt động giám sát của các cơ quan dân cử nói chung, của HĐND nói riêng.

Về các giải pháp: Thứ nhất cần xác định đúng đối tượng giám sát của HĐND để có phương thức giám sát phù hợp và xác định đúng khách thể giám sát. Thứ hai, cần đổi mới nhận thức về chủ thể giám sát; hoàn thiện các quy định về giám sát của HĐND, đặc biệt là hoàn thiện các quy định về quy trình, thủ tục giám sát để thực hiện đầy đủ nhiệm vụ và quyền hạn trong giám sát như: làm rõ giám sát tại kỳ họp của HĐND và giám sát của các cơ quan của HĐND và đại biểu HĐND, quy định cụ thể về quyền hạn, trách nhiệm của các chủ thể giám sát, đối tượng chịu sự giám sát. Thứ ba, cần đổi mới hình thức, phương thức và phương pháp giám sát, cụ thể như: đổi mới phương pháp xem xét các báo cáo và ra nghị quyết về báo cáo công tác của các đối tượng chịu sự giám sát; đổi mới phương pháp chất vấn; đổi mới phương thức, phương pháp giám sát của thường trực HĐND, các ban của HĐND; đổi mới phương thức giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân… Thứ tư, cần tăng cường các phương tiện trợ giúp giám sát như thanh tra, kiểm toán nhà nước, các dịch vụ thông tin khoa học và các phương tiện thông tin đại chúng.

Đối với lĩnh vực giám sát đất đai, để nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND cấp tỉnh, cần tiến hành các giải pháp sau: cần nâng cao nhận thức pháp luật trong quan hệ quản lý nhà nước về đất đai; khuyến khích và xử lý các quan hệ quản lý bằng các biện pháp điều hành và các lợi ích về kinh tế cụ thể; sửa đổi, bổ sung cơ chế chính sách đất đai phù hợp với quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa trong điều kiện phát triển nền kinh tế thị trường; giám sát chặt chẽ việc xây dựng và thực hiện quy hoạch sử dụng đất; hoàn thiện và tăng cường biện pháp quản lý thị trường bất động sản; tăng cường chất lượng và hiệu quả hoạt động của bộ máy quản lý nhà nước đối với đất đai.

Bên cạnh phương hướng và các giải pháp nhằm đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND cấp tỉnh, đề tài cũng đưa ra các kiến nghị sửa đổi, bổ sung Luật đất đai: (1) Việc sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện Luật đất đai phải đáp ứng được các mục đích, yêu cầu lớn, dài hạn; (2) Có chủ trương và cơ chế phù hợp thúc đẩy quá trình tích tụ, tập trung ruộng đất góp phần đẩy nhanh quá trình đưa nông nghiệp nước ta tiến lên một nền sản xuất hàng hóa hiện đại; (3) Điều chỉnh lại phân cấp quản lý đất đai giữa chính quyền trung ương với địa phương theo hướng tăng cường vai trò quản lý tập trung của trung ương. Tăng cường hoạt động giám sát của Quốc hội, HĐND, hoạt động thanh tra, kiểm tra của các cơ quan quản lý nhà nước trung ương đối với lĩnh vực đất đai.

Đề tài cũng kiến nghị cần sớm ban hành Luật giám sát đối với quản lý, sử dụng tài sản công trong đó trọng điểm là đất đai, bảo đảm tính minh bạch công khai trong việc quản lý nhà nước, bảo vệ chế độ sở hữu, bảo vệ tài sản lớn nhất của quốc gia, bảo vệ quyền của người sử dụng, kịp thời phát hiện xử lý những sai phạm trong quản lý nhà nước về đất đai. Tập trung vào những vấn đề lớn, nhiều sai phạm như: quy hoạch, chuyển đổi mục đích sử dụng đất, giao đất, cho thuê đất, tài chính về đất đai theo đúng thẩm quyền của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh.

 

Nguồn tin: Bản tin Thông tin Khoa học Lập pháp số 01-2013

Nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân Tỉnh đối với lĩnh vực đất đai

Tác giả ThS. Lê Văn Bình
Tạp chí Bản tin Thông tin Khoa học Lập pháp số 01-2013
Năm xuất bản 2013
Tham khảo

Tiếng Việt

Bạn vui lòng đăng nhập để download tài liệu, việc đăng ký hoàn toàn miễn phí và chỉ nhằm quản lý và hỗ trợ người dùng trên hệ thống. Xin cám ơn.

English

Bạn vui lòng đăng nhập để download tài liệu, việc đăng ký hoàn toàn miễn phí và chỉ nhằm quản lý và hỗ trợ người dùng trên hệ thống. Xin cám ơn.
Nếu bạn thấy văn bản này có dấu hiệu vi phạm, vui lòng gửi thông báo cho chúng tôi. Chúng tôi sẽ xem xét và xử lý văn bản này trong thời gian sớm nhất.

VĂN BẢN CÙNG CHỦ ĐỀ