Nội dung quản lý nhà nước về giải quyết khiếu nại hành chính một số vấn đề đặt ra trong bối cảnh hiện nay

Quản lý nhà nước là hoạt động mang tính chất quyền lực nhà nước, được sử dụng quyền lực nhà nước để điều chỉnh các quan hệ xã hội và được xem là một chức năng thiết yếu của nhà nước để quản lý xã hội. Quản lý nhà nước về giải quyết khiếu nại hành chính là biện pháp bảo đảm cho hoạt động giải quyết khiếu nại hành chính diễn ra đúng pháp luật và đạt hiệu quả cao.

1. Quản lý nhà nước là hoạt động mang tính chất quyền lực nhà nước, được sử dụng quyền lực nhà nước để điều chỉnh các quan hệ xã hội và được xem là một chức năng thiết yếu của nhà nước để quản lý xã hội. Quản lý nhà nước về giải quyết khiếu nại hành chính là biện pháp bảo đảm cho hoạt động giải quyết khiếu nại hành chính diễn ra đúng pháp luật và đạt hiệu quả cao. Quản lý nhà nước về giải quyết khiếu nại tốt sẽ góp phần phát huy nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, là biện pháp góp phần bảo vệ lợi ích chính đáng của công dân, đồng thời là phương thức góp phần tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, hoàn thiện cơ chế quản lý nhà nước; đấu tranh chống quan liêu, tham nhũng, ổn định tình hình chính trị - xã hội, thúc đẩy kinh tế phát triển.

Quản lý nhà nước về giải quyết khiếu nại hành chính có nội dung rất rộng, có thể tổng hợp thành ba nội dung lớn như sau:

Thứ nhất, xây dựng pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính bao gồm các hoạt động như: Ban hành luật, nghị định, thông tư, quyết định, chỉ thị và các văn bản khác về thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại hành chính. Nội dung này tạo lập cơ sở pháp lý cho hoạt động quản lý nhà nước về giải quyết khiếu nại hành chính cũng như bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của công dân. Đồng thời, thể hiện vai trò, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, đơn vị và cá nhân người có thẩm quyền trong giải quyết các vấn đề xã hội. Việc thường xuyên nghiên cứu, xây dựng pháp luật quản lý nhà nước về giải quyết khiếu nại hành chính là cần thiết và quan trọng, nhằm đánh giá thực trạng, hạn chế, khó khăn, vướng mắc trong quá trình áp dụng pháp luật để có kế hoạch sửa đổi, bổ sung pháp luật cho phù hợp với thực tiễn đặt ra.

Thứ hai, tổ chức thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính bao gồm các hoạt động như: Chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra và tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật, chiến lược, định hướng chương trình đã được phê duyệt về giải quyết khiếu nại; thông tin, tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại; Tổ chức việc tiếp công dân; tiếp nhận, xử lý đơn khiếu nại, giải quyết khiếu nại theo quy định của pháp luật; Chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan thực hiện nhiệm vụ tiếp công dân tại trụ sở tiếp công dân của Trung ương Đảng và Nhà nước tại thành phố Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh; Giúp Thủ tướng Chính phủ theo dõi, kiểm tra, đôn đốc các Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Ủy ban nhân dân các cấp trong việc tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, thi hành quyết định giải quyết khiếu nại có hiệu lực pháp luật; Tổ chức ra những đơn vị, cơ quan chuyên tiếp dân, tiếp nhận  khiếu nại và giải quyết theo thẩm quyền; Tập huấn nghiệp vụ cho cán bộ, công chức làm công tác giải quyết khiếu nại; Tổng hợp tình hình khiếu nại và việc giải quyết khiếu nại; tổng kết kinh nghiệm về công tác giải quyết khiếu nại. Đây là một nội dung quan trọng, trực tiếp giải quyết các vấn đề liên quan đến công dân vì vậy, cần phải chú trọng triển khai các hoạt động tổ chức thực hiện pháp luật một cách thường xuyên và có hiệu quả.

Thứ ba, thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về khiếu nại hành chính. Đây là một giai đoạn quan trọng trong chu trình quản lý nhà nước, là phương thức bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa, tăng cường kỷ luật và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về giải quyết khiếu nại hành chính. Tùy vào chức năng, nhiệm vụ của mỗi tổ chức, cá nhân để các chủ thể có những hoạt động thanh tra trong phạm vi thẩm quyền. Thông qua công tác thanh tra, kiểm tra trách nhiệm trong giải quyết khiếu nại hành chính sẽ góp phần nâng cao trách nhiệm quản lý của các ngành, các cấp, đồng thời nắm bắt được tình hình giải quyết khiếu nại hành chính, thấy được các thiếu sót cũng như những vướng mắc trong việc thực hiện chính sách, pháp luật để kịp thời chỉ đạo, hướng dẫn hoặc đề xuất sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện chính sách, pháp luật hoặc đề nghị cấp có thẩm quyền xử lý người thiếu trách nhiệm, vi phạm pháp luật trong quá trình giải quyết khiếu nại hành chính.

2. Trong những năm qua, nội dung quản lý nhà nước về giải quyết khiếu nại hành chính đã được cụ thể hóa trong nhiều văn bản pháp luật như: Luật khiếu nại, Luật phòng, chống tham nhũng, Luật tổ chức Chính phủ, Luật tổ chức chính quyền địa phương, Luật tố tụng hành chính, Bộ Luật tố tụng hình sự, Bộ luật hình sự, Bộ luật dân sự, Luật đất đai… Song song với việc củng cố và hoàn thiện hệ thống pháp luật, nhà nước còn thiết lập và kiện toàn các cơ quan có chức năng giúp các cơ quan có thẩm quyền quản lý nhà nước về giải quyết khiếu nại hành chính, các cơ quan thanh tra, kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm trong việc quản lý nhà nước về khiếu nại hành chính. Đây chính là cơ sở pháp lý cần thiết để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, đồng thời để công dân thực hiện tốt quyền làm chủ và giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước, góp phần làm trong sạch bộ máy nhà nước phát huy dân chủ, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa.

Tuy nhiên, trong bối cảnh cải cách nền hành chính nhà nước, hoàn thiện nhà nước pháp quyền và tăng cường dân chủ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam hiện nay, cơ sở pháp lý cũng như thực tiễn quản lý nhà nước về giải quyết khiếu nại hành chính ở Việt Nam vẫn còn nhiều bất cập. Pháp luật quản lý nhà nước về giải quyết khiếu nại hành chính còn có những chồng chéo, mâu thuẫn, chưa đáp ứng được yêu cầu đang đặt ra và chưa thực sự là cơ sở pháp lý vững chắc để phát huy hiệu quả quản lý nhà nước về giải quyết khiếu nại hành chính trên thực tế. Công tác chỉ đạo, tuyên truyền, hướng dẫn, kiểm tra và tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật về giải quyết khiếu nại còn chưa hiệu quả. Công tác xây dựng lực lượng, tập huấn nghiệp vụ, tổng hợp thông tin báo cáo, tổng kết kinh nghiệm về giải quyết khiếu nại hành chính còn hình thức. Công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm pháp luật trong việc chấp hành pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính vẫn chưa nghiêm...

Để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về giải quyết khiếu nại hành chính bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức trong bối cảnh hiện nay, thiết nghĩ cần phải đặt ra và giải quyết tốt một số vấn đề sau:

Đối với nội dung xây dựng pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính

Một là, Hoàn thiện quy định về công tác tiếp công dân và xử lý đơn thư khiếu nại  hành chính. Tiếp công dân là giai đoạn đầu tiên trong quá trình giải quyết khiếu nại, đồng thời đó là ph¬ương thức để tiếp nhận những kiến nghị, phản ánh của nhân dân đối với hoạt động quản lý của nhà nước. Vì vậy, thực hiện tốt công tác tiếp công dân không chỉ nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, hạn chế được tình trạng khiếu nại vượt cấp mà còn giải quyết tốt mối quan hệ giữa Đảng, nhà nước và nhân dân.

Hai là, chú trọng hoàn thiện quy định của Luật khiếu nại nhằm nâng cao ý thức, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền trong giải quyết khiếu nại hành chính. Đây là giải pháp góp phần quan trọng vào việc triển khai thực hiện pháp luật về khiếu nại vừa đồng thời làm hạn chế nguyên nhân phát sinh khiếu nại.

Ba là, hoàn thiện quy định về thanh tra, kiểm tra, giám sát công tác giải quyết khiếu nại của các cơ quan hành chính nhà nước và xử lý vi phạm pháp luật về khiếu nại và giải quyết khiếu nại hành chính. Đơn giản hoá thủ tục khiếu nại, mở rộng các hình thức khiếu nại để tạo điều kiện thuận lợi cho công dân trong việc thực hiện quyền khiếu nại, đồng thời, tiếp tục hoàn thiện cơ sở pháp lý để tăng cường sự tham gia của luật sư trong quá trình giải quyết khiếu nại hành chính. Việc tăng cường sự tham gia của luật sư, người đại diện của người khiếu nại trong quá trình giải quyết khiếu nại hành chính là một biện pháp hết sức cần thiết nhằm đáp ứng được yêu cầu bảo đảm một cách tốt nhất quyền lợi của công dân.

Đối với nội dung tổ chức thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại hành chính

Một là, nâng cao vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của các tổ chức thanh tra nhà nước trong quản lý nhà nước về giải quyết khiếu nại hành chính. Theo quy định pháp luật hiện hành về khiếu nại, các tổ chức thanh tra nhà nước có chức năng tham mưu, giúp thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp giải quyết khiếu nại và có trách nhiệm thực hiện quyền quản lý nhà nước về công tác giải quyết khiếu nại hành chính thuộc thẩm quyền quản lý của thủ trưởng cùng cấp. Vì vậy, để hoạt động quản lý nhà nước về công tác giải quyết khiếu nại hành chính đạt hiệu quả thì cần phải nâng cao vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của thanh tra nhà nước cấp trên với các tổ chức thanh tra cấp dưới trong hoạt động quản lý nhà nước về giải quyết khiếu nại hành chính. Hoạt động lãnh đạo, chỉ đạo cần được thực hiện thường xuyên, cụ thể, phù hợp với yêu cầu của công tác khiếu nại hành chính trong từng thời kỳ và phù hợp với đặc điểm tình hình của từng ngành, lĩnh vực, địa phương.

Hai là, tăng cường việc tổng kết, đánh giá, rút kinh nghiệm về hoạt động quản lý nhà nước trong lĩnh vực giải quyết khiếu nại hành chính. Đây là một trong nhiều biện pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động này. Thông qua hoạt động tổng kết, rút kinh nghiệm, cơ quan nhà nước có thể đánh giá một cách tổng quát về thực trạng hoạt động quản lý; thấy được những mặt mạnh, mặt yếu của hoạt động quản lý về công tác giải quyết khiếu nại hành chính; các nguyên nhân của nó; đồng thời phát hiện những khiếm khuyết, sơ hở của cơ chế thực hiện quyền quản lý nhà nước về giải quyết khiếu nại hành chính, từ đó có biện pháp chấn chỉnh, khắc phục kịp thời. Vì vậy, công tác tổng kết, rút kinh nghiệm về quản lý nhà nước đối với công tác giải quyết khiếu nại hành chính phải được thực hiện thường xuyên, liên tục và rộng khắp ở các cấp, các ngành.

Ba là, tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật về khiếu nại hành chính. Các cấp ủy đảng, chính quyền địa phương cần tăng cường sự lãnh đạo đối với công tác tuyên truyền pháp luật về khiếu nại hành chính, các cơ quan thanh tra có nhiệm vụ giúp các chính quyền địa phương thanh tổ chức, thực hiện có hiệu quả hoạt động này. Đồng thời, thanh tra các cấp, các ngành trên cơ sở chỉ đạo của cơ quan nhà nước cấp trên, tình hình kinh tế - xã hội của địa phương vạch ra kế hoạch, định hướng phổ biến, bồi dưỡng pháp luật về khiếu nại hành chính; cần xác định rõ các đối tượng phổ biến, giáo dục, lựa chọn nội dung, hình thức và biện pháp tuyên truyền, giáo dục phù hợp với từng loại đối tượng…

Đối với nội dung thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về khiếu nại hành chính

Một là, nhận thức rõ vai trò, vị trí và tầm quan trọng của công tác kiểm tra trách nhiệm giải quyết khiếu nại hành chính: Hiện nay, nhiều nơi nhất là cấp cơ sở chưa nhận thức đúng vai trò quan trọng công tác giải quyết khiếu nại hành chính; chưa đề cao trách nhiệm giải khiếu nại hành chính của công dân. Nhiều nơi chưa quan tâm hoặc có biểu hiện đùn đẩy, né tránh việc giải quyết khiếu nại hành chính, dẫn đến tình trạng người dân khiếu nại tràn lan, vượt cấp lên cơ quan nhà nước cấp trên, kể cả Trung ương. Một trong những nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên là do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, trong đó có thanh tra các cấp, các ngành chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của công tác giải quyết khiếu nại hành chính, đặc biệt là chưa thường xuyên tiến hành thanh tra, kiểm tra trách nhiệm giải quyết các khiếu nại hành chính. Do vậy, chưa đánh giá đúng thực trạng, nguyên nhân dẫn đến việc giải quyết khiếu nại hành chính kém hiệu quả, chưa xác định được trách nhiệm tập thể, cá nhân trong quá trình giải quyết, cho nên không có các biện pháp hữu hiệu kịp thời khắc phục những hạn chế xảy ra trong công tác giải quyết khiếu nại hành chính.

Hai là, xây dựng chương trình, kế hoạch thanh tra, kiểm tra trách nhiệm giải quyết khiếu nại hành chính. Để nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra, kiểm tra trách nhiệm giải quyết khiếu nại hành chính cần phải có được chương trình, kế hoạch cụ thể làm cơ sở cho việc tiến hành hoạt động này. Hàng năm, các tổ chức thanh tra mới chỉ chú trọng tới việc xây dựng kế hoạch thanh tra kinh tế - xã hội, giải quyết khiếu nại hành chính mà chưa đề cập đúng mức việc tiến hành thanh tra, kiểm tra trách nhiệm giải quyết khiếu nại hành chính của cơ quan, tổ chức và cá nhân thuộc quyền quản lý của thủ trưởng cùng cấp. Mặc dù các cơ quan thanh tra đã làm tốt trách nhiệm của mình trong xác minh, kết luận, kiến nghị việc giải quyết khiếu nại hành chính nhưng tình hình khiếu nại hành chính trên phạm vi cả nước vẫn gia tăng, diễn biến phức tạp. Một trong những nguyên nhân đó là người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành chính chưa đề cao trách nhiệm của mình trong công tác giải quyết khiếu nại hành chính, còn có hiện tượng đùn đẩy, né tránh hoặc giải quyết chưa công bằng, thiên vị dẫn đến giải quyết vụ việc không dứt điểm. Như vậy, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra, kiểm tra trách nhiệm giải quyết khiếu nại hành chính, các tổ chức thanh tra cần có chương trình, kế hoạch giúp thủ trưởng quản lý cùng cấp tiến hành thanh tra, kiểm tra trách nhiệm giải quyết khiếu nại hành chính của cơ quan, tổ chức và cá nhân thuộc quyền quản lý của thủ trưởng. Cụ thể: chương trình, kế hoạch kiểm tra trách nhiệm cần cụ thể, có trọng tâm, trọng điểm, ưu tiên lựa chọn những nơi có khiếu kiện phức tạp, đông người để tiến hành trước, qua đó nâng cao trách nhiệm của các cấp, các ngành trong giải quyết khiếu nại hành chính, đặc biệt là khiếu nại hành chính bức xúc, nổi cộm, tồn đọng kéo dài, hạn chế tình trạng đùn đẩy, né tránh việc giải quyết khiếu nại hành chính.

Ba là, nâng cao chất lượng hiệu quả hoạt động thanh tra, kiểm tra trách nhiệm. Đây là yêu cầu, đòi hỏi đối với mọi cuộc thanh tra, kiểm tra trách nhiệm giải quyết khiếu nại hành chính. Để thực hiện tốt vấn đề này, quá trình kiểm tra cần phải tuân thủ các quy định của pháp luật về khiếu nại hành chính và thực hiện tốt quy trình kiểm tra trách nhiệm giải quyết khiếu nại hành chính. Kết thúc thanh tra, kiểm tra, các đoàn thanh tra, kiểm tra cần phải nêu rõ những vấn đề liên quan tới nội dung kiểm tra đặc biệt phải phân tích, đánh giá được những ưu, khuyết điểm của cơ quan, tổ chức và cá nhân trong thực hiện các quy định của pháp luật về công tác tiếp dân, tiếp nhận và xử lý đơn thư khiếu nại hành chính và công tác giải quyết khiếu nại hành chính. Trường hợp còn hạn chế, bất cập thì phải nêu rõ các nguyên nhân khách quan, chủ quan của vấn đề đó. Xác định rõ trách nhiệm tập thể, cá nhân trong việc để dẫn tới tình trạng tổ chức công tác tiếp nhận và giải quyết khiếu nại hành chính kém hiệu quả. Qua thanh tra, kiểm tra nếu phát hiện có vi phạm pháp luật về trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại hành chính hoặc các sai phạm pháp luật khác thì phải xử lý hoặc kiến nghị người có thẩm quyền xử lý nghiêm minh, triệt để. Có như vậy hoạt động thanh tra, kiểm tra trách nhiệm mới có hiệu lực, hiệu quả, thể hiện được vai trò quan trọng của nó trong quản lý nhà nước về giải quyết khiếu nại hành chính./.

ThS. Lê Đức Trung, Trưởng phòng Tổng hợp

Viện Khoa học Thanh tra

Nguồn: http://giri.ac.vn