HƯỚNG DẪN LÀM BÀI THI

1. Chuẩn bị làm bài thi:

Để có thể hoàn thành tốt các yêu cầu của bài thi, trước khi làm bài thi học viên cần lưu ý một số điểm sau đây:
- Hệ thống hóa kiến thức liên quan đến nội dung môn thi đặc biệt là cách giải quyết các tình huống thường xảy ra trong giai đoạn tố tụng mà đề thi sẽ đề cập tới.
- Chuẩn bị tài liệu cần thiết cho việc làm bài thi. Do đề thi chỉ cho phép sử dụng BLHS, BLTTHS và các pháp lện nên trước khi thi học viên cần nghiên cứu, nắm bắt nội dung các văn bản sắp xếp khoa học, có đánh dấu những nội dung liên quan đến phạm vi của đề thi nhằm tạo thuận lợi cho quá trình sử dụng, trích dẫn tài liệu.
2. Cách thức làm bài thi:
a. Xác định yêu cầu của đề bài, thứ tự trả lời các câu hỏi:
Trước khi làm bài thi, học viên cần đọc kỹ đề thi nhằm xác định yêu cầu của từng câu hỏi, các nội dung trong đề thi liên quan đến câu hỏi và các quy định pháp luật có liên quan.
Do các tình tiết bổ sung trong đề thi độc lập với nhau nên học viên trả lời từng câu hỏi trên cơ sở dữ kiện chung của đề bài kết hợp với phần tình tiết bổ sung phía trước câu hỏi đang trả lời để trả lời câu hỏi đó. Học viên có thể lựa chọn trả lời bất kỳ câu hỏi nào mà không cần thiết phải trả lời tuần tự các câu hỏi của đề thi. Nhìn chung, học viên nên trả lời những câu hỏi mà mình đã có đầy đủ tài liệu và có phương án giải quyết chắc chắn trước; những cau hỏi khó hơn, cần thời gian suy nghĩ và tìm tài liệu thì trả lời sau. Tuy nhiên, cần lưu ý phân bổ thời gian hợp lý để trả lời đầy đủ các câu hỏi của đề thi.
b. Cách thức trả lời một số loại câu hỏi:
Các câu hỏi trong đề thi khá đa dạng. Vì lẽ đó, không thể đưa ra công thức trả lời chung cho tất cả các loại câu hỏi. Bản hướng dẫn này chỉ đưa ra phương pháp trả lời một số loại câu hỏi thường gặp trong các đề thi.
* Câu hỏi về định tội danh và xác định điều khoản BLHS cần áp dụng:
Đây là loại câu hỏi rất phổ biến trong đề thi môn kỹ năng tranh tụng trong vụ án hình sự và cũng là vấn đề mấu chốt khi giải quyết vụ án hình sự trong thực tế. Quá trình định tội danh là quá trình xác định sự giống nhau giữa các tình tiết cơ bản, điển hình của hành vi nguy hiểm cho xã hội đã xảy ra với các dấu hiệu của cấu thành tội phạm cụ thể tương ứng được quy định trong BLHS. Để giải đáp câu hỏi về định tội danh cần thực hiện tuần tự các bước sau:
+ Tóm tắt và phân tích hành vi của người phạm tội trong vụ án: Học viên cần đọc kỹ đề thi đặc biệt là phần dữ liệu chung và phần kết quả xét hỏi tại phiên tòa (nếu có) để nắm được những hành vi, những tình tiết có ý nghĩa cho việc định tội danh. Ví dụ: Hành vi dung vũ lực, giá trị tài sản bị chiếm đoạt, trạng thaí tinh thần của người phạm tội…
+ Xác định các quy định của BLHS cần kiểm tra, đối chiếu, nghiên cứu kỹ các dấu hiệu thuộc cấu thành tội phạm mà quy định đó đề cập tới.
+ Đối chiếu các dấu hiệu trong cấu thành tội phạm cụ thể với các dấu hiệu trong hành vi của bị can, bị cáo được nêu trong đề bài để tìm ra những điểm tương đồng.
+ kết luận về tội danh và điều khoản BLHS cần áp dụng đối với bị can, bị cáo
Tất cả các bước nêu trên sẽ giúp học viên trả lời được câu hỏi hành vi của bị can, bị cáo cấu thành tội gì, theo điều khoản nào của BLHS. Tuy nhiên, khi trình bày trong bài thi, học viên không cần trình bày đầy đủ, tuần tự các bước nêu trên mà cần tập trung phân tích ngắn gọn những điểm cơ bản nhất để xác định tội danh của bị can, bị cáo (thường tập trung vào dấu hiệu hành vi, giá trị tài sản bị chiếm đoạn, tỉ lệ thương tật của người bị hại, trạng thái tinh thần của bị can, bị cáo khi thực hiện tội phạm). Một số dấu hiệu khác như tuổi chịu trách nhiệm hình sự, năng lực trách nhiệm hình sự được giả thiết là đã thỏa mãn, học viên không cần phân tích lại (trừ trường hợp trong đề thi có nêu những điểm đặc biệt liên quan tới các dấu hiệu nêu trên).
* Câu hỏi yêu cầu nhận xét các hoạt động tố tụng:
Đối với loại câu hỏi này, học viên cần lưu ý xác định những hoạt động tố tụng cần nhận xét, các yếu tố liên quan đến từng hoạt động (thẩm quyền, thời hạn, nội dung, căn cứ…), đối chiếu từng yếu tố đó với các quy định pháp luật có liên quan để xác định hoạt động tố tụng có hợp pháp và có căn cứ hay không.
Ví dụ: Khi nhận xét về việc khởi tố vụ án, cần chú ý nhận xét cơ sở khởi tố, căn cứ khởi tố, thẩm quyền khởi tố có đúng quy định của pháp luật tố tụng hình sự hay không.
* Câu hỏi yêu cầu giải quyết tình huống:
Học viên cần đọc kỹ tình huống được nêu trong đề bài, xác định các quy định pháp luật có liên quan, vận dụng các quy định đó để giải quyết tình huống. Khi trả lời câu hỏi, cần lưu ý nêu rõ căn cứ cũng như hướng giải quyết tình huống đó.
Về mặt nội dung:
Ví dụ: Tại phiên tòa, sau khi luật sư trình bày lời bào chữa, bị cáo xin phép HĐXX được bổ sung ý kiến bào chữa nhưng chủ tọa phiên tòa không đồng ý vì cho rằng luật sư đã trình bày đủ rồi. Với tình huống này, Học viên cần căn cứ vào khoản 2 Điều 217 BLTTHS để đưa ra hướng giải quyết nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bị cáo: Đề nghị HĐXX cho phép bị cáo trình bày ý kiến bổ sung.
* Câu hỏi yêu cầu soạn thảo văn bản:
Đối với câu hỏi yêu cầu chuẩn bị văn bản kiến nghị tới các cơ quan tiến hành tố tụng, các loại đơn, bản bào chữa…học viên cần trình bày và luận giải được những lý lẽ luật sư đưa ra để kiến nghị, bào chữa, bảo vệ trên cơ sở quy định của pháp luật, sự việc xảy ra theo dữ kiện đề bài và các tình tiết bổ sung (nếu có). Phải đưa ra được các kiến nghị, đề xuất cụ thể để bào chữa, bảo vệ cho thân chủ.
Trường hợp câu hỏi yêu cầu trình bày luận cứ bào chữa, bảo vệ, học viên cần:
- Viết luận cứ bào chữa, bảo vệ theo cơ cấu đã được học (gồm 3 phần).
- Chú ý viết kỹ phần nội dung và đề xuất (phải nêu được từng điểm chính bào chữa cho bị cáo, bảo vệ cho thân chủ).
Khi soạn thảo các văn bản tố tụng, học viên lưu ý sử dụng mẫu văn bản (nếu có), ghi nhớ cách thức soạn thảo các văn bản tố tựng đã được giáo viên truyền đạt trên lớp, nắm được các dữ kiện có liên quan trong các đề thi để soạn thảo văn bản vừa đứng về hình thức vừa đảm bảo các yêu cầu về nội dung.
* Câu hỏi trắc nhiệm:

Một số đề thi trong Ngân hang đề thi có sử dụng câu hỏi trắc nghiệm dưới hai hình thức: (i) yêu cầu lựa chọn phương án đúng hoặc sai và giải thích lý do; (ii) yêu cầu bình luận về từng phương án được đưa ra. Đối với những câu hỏi trắc nghiệm theo dạng thứ nhất học viên có thể phân tích về tính hợp lý của đáp án đúng hoặc phân tích để loại trừ các đáp án không đúng từ đo chỉ ra đáp án đúng theo yêu cầu của đề bài. Đối với những câu hỏi trắc nghiệm theo dạng thứ hai, học viên cần kết hợp giữa dữ kiện của đề bài với các quy định pháp luật để phân tích, nhận xét, về tính hợp pháp và có căn cứ cảu từng đáp án được đưa ra. Cuối cùng, cần đưa ra kết luận về đáp án đúng hoặc nêu đáp án đúng của riêng mình (tùy theo yêu cầu cụ thể của từng câu hỏi).
3. Một số lưu ý về cách trình bày bài thi:
Để bài thi đạt được kết quả tốt nhất, bên cạnh việc đảm bảo về nội dung, học viên cần lưu ý một số điểm sau:
- Đối với mỗi câu hỏi, học viên cần trả lời ngắn gọn, đủ ý tránh trình bày dài dòng, lan man.
- Số thứ tự câu hỏi được ghi ra ngoài lề, tách biệt với phần nội dung trả lời để giáo viên chấm thi không bỏ sót câu trả lời;
- Học viên nên cố gắng trình bày bài thi sạch đẹp, tránh gạch xóa và tuyệt đối không sử dụng bút xóa khi làm bài.
Trên đây là một số hướng dẫn chung về phương pháp làm bài thi môn Kỹ năng tranh tụng trong vụ án hình sự.