QUYẾT ĐỊNH GIÁM ĐỐC THẨM 10/2013/HS-GĐT NGÀY 22/07/2013 VỀ VỤ ÁN HÌNH SỰ PHAN CHÍ LỘC VÀ NGUYỄN THỊ HÒA PHẠM TỘI LỪA ĐẢO CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN 

Ngày 22-7-2013, tại trụ sở Toà án nhân dân tối cao mở phiên toà giám đốc thẩm xét xử vụ án hình sự đối với:

1/ Phan Chí Lộc sinh năm 1950; trú tại khu phố 3, phường 1, thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị; khi phạm tội là Phó Giám đốc Công ty TNHH Lộc Hòa-Việt Úc; trình độ văn hóa 10/10; con ông Phan Ngẩu và bà Hồ Thị Lâu (đều đã chết); vợ là Nguyễn Thị Hòa (cùng là người bị kháng nghị trong vụ án); bị tạm giam từ ngày 23-7-2007 đến ngày 24-7-2008.

2/ Nguyễn Thị Hòa sinh năm 1959; trú tại khu phố 3, phường 1, thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị; khi phạm tội là Giám đốc Công ty TNHH Lộc Hòa-Việt Úc; trình độ văn hóa 2/10; con ông Nguyễn Xuân Đối và bà Hồ Thị Én (đều đã chết).

* Người bị hại: có 30 người bị hại, trú tại các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Hà Tĩnh, Nghệ An và Thanh Hóa.

NHẬN THẤY:

Khoảng tháng 6-2006, Phan Chí Lộc đi thăm con tại Australia. Tại đây, Lộc quen Dương Thị Minh Phụng, quốc tịch Australia, gốc Việt Nam. Phụng tự giới thiệu tên là Nguyễn Thị Hương hiện đang làm việc tại Bộ Di trú Australia, có khả năng đưa người Việt Nam định cư tại Australia. Lộc đã nhờ Phụng giúp đỡ để gia đình Lộc được định cư tại Australia, Phụng yêu cầu Lộc chuẩn bị hồ sơ và nộp 35.000AUD (đô la Australia). Phụng đưa cho Lộc địa chỉ và số điện thoại của Nguyễn Thị Yến Nhi (là cháu nuôi của Phụng) đang trú tại số 171 Tôn Đản, quận 4, thành phố Hồ Chí Minh để gia đình Lộc chuyển tiền và hồ sơ cho Nhi. Lộc đã điện thoại về Việt Nam cho vợ là Nguyễn Thị Hòa thông báo lại tình hình và trong tháng 7-2006, thông qua anh Phạm Hải Triều ở thành phố Hồ Chí Minh, Hòa chuyển cho Nguyễn Thị Yến Nhi số tiền là 22.000AUD và 2.800USD (tương đương 325.000.000 đồng).

Tháng 9-2006, Phan Chí Lộc về Việt Nam, Phụng bố trí cho Yến Nhi đón Lộc tại sân bay Tân Sơn Nhất và về khách sạn nghỉ đợi Phụng. Hai ngày sau, Phụng về Việt Nam rồi cùng nhau về nhà Lộc tại thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị; sau đó  vợchồng Lộc và Phụng cùng về thăm quê ở huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. Trong thời gian ở quê, Phụng biết nhiều người có nhu cầu đi du học và xuất khẩu lao động nên tung tin cho mọi người là Phụng có khả năng làm được hồ sơ, thủ tục du học, du lịch và xuất khẩu lao động sang Australia. Phụng đã hướng dẫn một số người làm hồ sơ và yêu cầu họ nộp tiền thông qua Phan Chí Lộc, khoản tiền lệ phí cho một suất du học là 360.000.000 đồng, một suất xuất khẩu lao động là 270.000.000 đồng, du lịch là 100.000.000 đồng.

Theo lời khai của Lộc tại cơ quan điều tra, Phụng thỏa thuận với Lộc, cứ một bộ hồ sơ xuất khẩu lao động thì vợ chồng Lộc được hưởng 50.000.000 đồng, ngoài ra Phụng sẽ xúc tiến nhanh việc định cư và mua cho gia đình Lộc một căn nhà ở Australia. Tại phiên tòa sơ thẩm ngày 26-10-2009 đến nay, Lộc khai do bị ép cung chứ không có việc thỏa thuận như vậy, Phụng chỉ hứa sẽ để lại 50.000.000 đồng để xây trường đào tạo nghề và thực tế Phụng cũng chưa để lại số tiền này.

Để thực hiện hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản, Phụng bàn với Lộc thành lập Công ty TNHH Lộc Hòa Việt Úc và vợ chồng Lộc, Hòa đã đến Sở kế hoạch và đầu tư tỉnh Quảng Bình để làm thủ tục thành lập Công ty. Ngày 10-10-2006, Sở kế hoạch và đầu tư tỉnh Quảng Bình cấp Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh cho Nguyễn Thị Hòa làm Giám đốc, Phan Chí Lộc làm Phó Giám đốc Công ty TNHH Lộc Hòa Việt Úc. Ngành nghề kinh doanh của Công ty là: tư vấn học sinh du học; hướng dẫn thủ tục, giấy tờ thăm nhân, đoàn tụ, di trú, du lịch nước ngoài; giáo dục ngắn hạn: dạy ngoại ngữ phục vụ du học...

Mặc dù, Phan Chí Lộc và Nguyễn Thị Hòa biết Công ty TNHH Lộc Hòa Việt Úc không có chức năng tuyển sinh du học và tuyển dụng xuất khẩu lao động nhưng sau khi có giấy phép kinh doanh, Lộc đã phát hành thông báo, quảng cáo có nội dung không đúng để lôi kéo người dân nộp hồ sơ đi xuất khẩu lao động, đi du học như: quảng cáo công ty được ủy nhiệm làm đại diện tuyển sinh hầu hết các trường phổ thông trung học, cao đẳng, đại học của Úc, Mỹ, Canada... xuất khẩu lao động đi Úc, Mỹ; hoặc thông báo tuyển lao động đi làm việc có thời hạn tại Australia. Lộc còn nói dối là có cháu ở Australia, chồng làm ở Đại sứ quán Australia tại Việt Nam nên làm được hồ sơ đưa người đi du lịch, xuất khẩu lao động. Khi viết giấy nhận tiền của những người nộp hồ sơ đi du học, đi xuất khẩu lao động thì Lộc đều viết giấy có nội dung: hẹn sau 03 tháng nếu không đi được sẽ hoàn trả số tiền đã nhận. Đến ngày hẹn, không có đối tượng nào xuất cảnh được, Lộc lại lấy lý do hồ sơ còn thiếu và yêu cầu bổ sung để kéo dài thời gian.

Trong khoảng thời gian từ tháng 9-2006 đến tháng 5-2007, có 30 gia đình ở các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Hà Tĩnh, Nghệ An và Thanh Hóa đã nộp cho vợ chồng Phan Chí Lộc 34 bộ hồ sơ đi du lịch, xuất khẩu lao động và du học. Lộc đã thu của 30 gia đình bị hại tổng số tiền là 5.991.000.000 đồng và 16.200 USD (tương đương 6.250.200.000 đồng). Ngoài ra, Lộc còn hướng dẫn và cung cấp số tài khoản tại ngân hàng của Nguyễn Thị Yến Nhi để 04 người bị hại trực tiếp chuyển tiền cho Nhi với tổng số tiền là 371.000.000 đồng. Như vậy, tổng số tiền các bị hại đã nộp cho vợ chồng Lộc, Hòa và chuyển vào tài khoản của Yến Nhi là 6.621.200.000 đồng.

Sau nhiều lần trong các tháng 02, 5 và 7-2007, những người bị hại nhận được thông báo: có mặt tại Công ty để đi Australia nhưng vẫn không đi được nên đã làm đơn tố cáo hành vi lừa đảo của Phan Chí Lộc và đồng phạm đến Công an tỉnh Quảng Trị.

Quá trình điều tra, Phan Chí Lộc và Nguyễn Thị Hòa khai: tất cả số tiền nhận của những người bị hại, vợ chồng Lộc, Hòa đã chuyển vào tài khoản của Yến Nhi và chuyển trực tiếp cho Phụng với tổng số là 7,5 tỷ đồng (trong đó có hơn 1 tỷ đồng là do vợ chồng Lộc, Hòa vay hộ 09 người bị hại, khi nào có Visa thì những người này sẽ trả tiền cho vợ chồng Lộc, Hòa; việc vay này chỉ thỏa thuận bằng miệng chứ không có giấy tờ chứng minh). Việc chuyền 7,5 tỷ đồng thể hiện qua “Giấy chuyển nhận tiền” giữa vợ chồng Lộc, Hòa với Nguyễn Thị Yến Nhi ngày 01-6-2007 (có chữ ký của Nhi và được giám định là đúng chữ ký của Nhi). Tuy nhiên, căn cứ vào tài liệu của Ngân hàng đầu tư và phát triển tỉnh Quảng Trị thì từ ngày 11-9-2006 đến ngày 23-7-2007, vợ chồng Lộc, Hòa và một số người bị hại (do Lộc, Hòa yêu cầu) đã chuyển vào tài khoản của Nhi tổng số tiền là 4.963.000.000 đồng, số tiền này Nhi đã rút khỏi tài khoản và bỏ trốn, hiện Cơ quan điều tra đã ra Quyết định truy nã đối với Dương Thị Minh Phụng và Nguyễn Thị Yến Nhi.

Tại Bản án hình sự sơ thẩm số 14/2009/HSST ngày 29-7-2009, Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Trị áp dụng điểm a khoản 4 Điều 139; điểm p khoản 1, khoản 2 Điều 46; Điều 47 Bộ luật hình sự; xử phạt Phan Chí Lộc 09 năm tù, Nguyễn Thị Hòa 07 năm tù đều về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”. Áp dụng khoản 1 Điều 42 Bộ luật hình sự; các Điều 608, 613 Bộ luật dân sự, buộc Phan Chí Lộc và Nguyễn Thị Hòa liên đới bồi thường cho 28 người bị hại với tổng số tiền là 5.498.000.000 đồng và 16.200USD (riêng bà Nguyễn Thị Hoa không yêu cầu các bị cáo bồi thường nên Tòa không xem xét; còn trường hợp bà Phạm Thị Mai thì Hội đồng xét xử không nhận xét gì).

Ngày 30-7-2009, Phan Chí Lộc và Nguyễn Thị Hòa kháng cáo kêu oan.

Tại bản án hình sự phúc thẩm số 04/2009/HSPT ngày 26-10-2009, Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao tại Đà Nẵng quyết định hủy bản án hình sự sơ thẩm nêu trên để điều tra lại, với lý do: xác định tổng số tiền mà Hòa đã chuyển cho Yến Nhi và giám định chữ ký của Yến Nhi tại giấy nhận tiền ghi ngày 01-6-2007.

Tại Bản án hình sự sơ thẩm số 20/2010/HSST ngày 29-9-2010, Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Trị áp dụng khoản 2 Điều 107 Bộ luật tố tụng hình sự; tuyên bố Phan Chí Lộc và Nguyễn Thị Hòa không phạm tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”, (về trách nhiệm dân sự: những người bị hại có quyền khởi kiện bằng vụ kiện dân sự để yêu cầu các bị cáo bồi thường khoản tiền bị thiệt hại).

Tại Quyết định kháng nghị số 01/QĐ/KSĐT-KT ngày 12-10-2010, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Trị đề nghị xét xử phúc thẩm lại theo hướng các bị cáo Phan Chí Lộc và Nguyễn Thị Hòa phạm tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”.

Người bị hại: ông Lê Đàn kháng cáo cho rằng Phan Chí Lộc và Nguyễn Thị Hòa phạm tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”.

Tại bản án hình sự phúc thẩm số 139/2011/HSPT ngày 05-4-2011, Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao tại Đà Nẵng quyết định không chấp nhận kháng cáo, kháng nghị; giữ nguyên các quyết định của bản án hình sự sơ thẩm nêu trên.

Tại Kháng nghị giám đốc thẩm số 02/QĐ-VKSTC-V3 ngày 28-3-2012, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao đề nghị Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao xét xử giám đốc thẩm hủy bản án hình sự phúc thẩm số 139/2011/HSPT ngày 05-4-2011 của Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao tại Đà Nẵng và bản án hình sự sơ thẩm số 20/2010/HSST ngày 29-9-2010 của Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Trị để điều tra lại.

Tại phiên tòa giám đốc thẩm, đại diện Viện kiểm sát nhân dân tối cao đề nghị Hội đồng Thẩm phán chấp nhận Kháng nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao.

XÉT THẤY

Về ý thức chủ quan, Phan Chí Lộc và Nguyễn Thị Hòa biết Công ty TNHH Lộc Hòa - Việt Úc do mình thành lập chỉ có Giấy phép đăng ký kinh doanh là: tư vấn học sinh du học; hướng dẫn thủ tục, giấy tờ thăm nhân, đoàn tụ, di trú, du lịch nước ngoài; giáo dục ngắn hạn: dạy ngoại ngữ phục vụ du học; Lộc và Hòa cũng biết Dương Thị Minh Phụng, không có Công ty được phép đưa người đi xuất khẩu lao động, đi du lịch nước ngoài, du học nhưng Lộc, Hòa vẫn trực tiếp thực hiện những hành vi vi phạm pháp luật. Phan Chí Lộc và Nguyễn Thị Hòa đã có hành vi lừa dối, cố ý đưa ra những thông tin không đúng sự thật nhằm để những người bị hại tin đó là sự thật để đưa tiền cho Lộc và Hòa. Lộc tự giới thiệu Phụng là cháu của Lộc đang làm việc tại Australia, chồng làm ở Đại sứ quán Australia tại Việt Nam nên làm được hồ sơ đưa người đi du lịch, xuất khẩu lao động; đưa ra thông tin quảng cáo Công ty TNHH Lộc Hòa - Việt Úc được ủy nhiệm làm đại diện tuyển sinh hầu hết các trường phổ thông trung học, cao đẳng, đại học của Úc, Mỹ, Canada... xuất khẩu lao động đi Úc, Mỹ; hoặc thông báo tuyển lao động đi làm việc có thời hạn tại Australia. Khi viết giấy nhận tiền của những người nộp hồ sơ đi du học, đi xuất khẩu lao động thì Lộc đều viết giấy có nội dung: hẹn sau 03 tháng nếu không đi được sẽ hoàn trả số tiền đã nhận. Đến ngày hẹn, không có đối tượng nào xuất cảnh được, Lộc lại lấy lý do hồ sơ còn thiếu và yêu cầu bổ sung để kéo dài thời gian. Tất cả những hành vi lừa dối trên của vợ chồng Lộc, Hòa đều là nhằm mục đích chiếm đoạt, những người bị hại vì tin vào thông tin của Lộc, Hòa nên đã giao tiền cho các bị cáo với tổng số tiền là 6.621.200.000 đồng. Như vậy, phải xác định đây là vụ án phạm tội có tổ chức, trong đó Phụng là kẻ chủ mưu, cầm đầu; Lộc và Hòa cùng thực hành, thực hiện tích cực hành vi phạm tội. Tuy vậy, việc xác định rõ số tiền thực tế mà Lộc, Hòa đã chiếm đoạt là chưa được  điều tra làm rõ.

Tòa án cấp sơ thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm cho rằng các bị cáo Lộc, Hòa nhận tiền của những người bị hại nhưng đã chuyển, giao hết cho Nguyễn Thị Yến Nhi (là cháu của Phụng) được thể hiện qua giấy chuyển tiền có chữ ký của Yến Nhi với số tiền là 7,5 tỷ đồng nên Lộc, Hòa không phạm tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” là không có căn cứ. Mặt khác, theo tài liệu của Ngân hàng đầu tư và phát triển tỉnh Quảng Trị thì từ ngày 11-9-2006 đến ngày 23-7-2007, vợ chồng Lộc, Hòa và một số người bị hại (do Lộc, Hòa yêu cầu) chỉ chuyển vào tài khoản của Nhi số tiền là 4.963.000.000 đồng. Như vậy, phải khẳng định đây là trường hợp phạm tội có tổ chức. Trong đó, Dương Thị Minh Phụng là kẻ chủ mưu, cầm đầu; Phan Chí Lộc và Nguyễn Thị Hòa đều là người thực hành, trực tiếp thực hiện tội phạm một cách tích cực. Tuy vậy, việc xác định rõ số tiền thực tế mà Lộc và Hòa đã chiếm đoạt chưa được điều tra làm rõ.

Vì các lẽ trên, căn cứ vào khoản 3 Điều 285, Điều 287 và Điều 289 Bộ luật tố tụng hình sự,

QUYẾT ĐỊNH

Hủy bản án hình sự phúc thẩm số 139/2011/HSPT ngày 05/4/2011 của Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân tối cao tại Đà Nẵng và bản án hình sự sơ thẩm số 20/2010/HSST ngày 29/9/2010 của Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Trị; chuyển hồ sơ vụ án cho Viện kiểm sát nhân dân tối cao để điều tra lại theo thủ tục chung.