QUYẾT ĐỊNH GIÁM ĐỐC THẨM SỐ 228/2014/DS-GĐT NGÀY 10/06/2014 VỀ VỤ ÁN "TRANH CHẤP DI SẢN THỪA KẾ"

TOÀ DÂN SỰ TÒA ÁN NHÂN DÂN TỐI CAO

Ngày 10/6/2014, tại trụ sở Cơ quan thường trực Tòa án nhân dân tối cao tại phía Nam, mở phiên tòa giám đốc thấm xét xử vụ án dân sự “Tranh chấp di sản thừa kế” giữa các đương sự:

Nguyên đơn: Bà Nguyễn Thị Vinh, sinh năm 1928

Địa chỉ: số 15/3, tổ 3, khu vực 6, phường Hưng Thạnh, quận Cái Răng, thành phố Cần Thơ.

Bị đơn:

1. Ông Lê Văn Chương, sinh năm 1953

2. Bà Nguyễn Ngọc Điệp, sinh năm 1953

Địa chỉ: số 44/4A khu vực Thạnh Mỳ, phường Lê Bình, quận Cái Răng, thành phố Cần Thơ.

Người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan:

1. Bà Nguyễn Thị Bê

Địa chỉ: số 32/3 ấp Phú An, xã Phú Thịnh, huyện Tam Bình, tỉnh Vĩnh Long.

2. Chị Lê Thị Ngọc Nhị, sinh năm 1982

3. Anh Lâm Thành Phường, sinh năm 1977

Địa chỉ: số 44/4A khu vực Thạnh Mỹ, phường Lê Bình, quận Cái Răng, thành phố Cần Thơ.

4. Chị Lê Thị Tuyết Mai, sinh năm 1977

5. Anh Lê Văn Vân, sinh năm 1979

Địa chỉ : số 75/5 khu vực Thạnh Mỹ, phường Lê Bình, quận Cái Răng, thành phố Cần Thơ).

6. Anh Lê Phước Đạt, sinh năm 1979

Địa chỉ : số 44/4A khu vực Thạnh Mỹ, phường Lê Bình, quận Cái Răng, thành phố cần Thơ.

7. Anh Tạ Văn Cường, sinh năm 1966

Địa chỉ : lô F32, khu vực dân cư Thạnh Mỹ, phường Lê Bình, quận Cái Răng, thành phố cần Thơ.

8. Chị Lê Thanh Trang, sinh năm 1979

Địa chỉ : số 46/2 khu vực Thạnh Mỹ, phường Lê Bình, quận Cái Răng, thành phố Cần Thơ.

9. Chị Lê Thị Ngọc Quí, sinh năm 1984

Địa chỉ: số 44/4A khu vực Thạnh Mỹ, phường Lê Bình, quận Cái Răng, thành phố cần Thơ.

10. Anh Lê Hoàng Tuấn, sinh năm 1974

11. Chị Nguyễn Thị Trúc Ly, sinh năm 1979

Địa chỉ: tổ 8, khu vực Thạnh Mỹ, phường Lê Bình, quận Cái Răng, thành phố Cần Thơ.

12. Anh Lê Chánh Trực, sinh năm 1976

13. Chị Nguyễn Thị Cẩm Tủ, sinh năm 1984

Địa chỉ: so 44/4A khu vực Thạnh Mỹ, phường Lê Bình, quận Cái Răng, thành phố cần Thơ.

NHẬN THẤY:

Tại đơn khởi kiện ngày 21/7/2008 và các lời khai khác trong quá trình tham gia tô tụng, nguyên đơn bà Nguyễn Thị Vinh trình bày:

Cha mẹ của bà là cụ Nguyễn Văn Thái (chết năm 1988) và cụ Dương Lan (chết năm 2002) sinh được ba người con chung gồm Nguyễn Thị Vinh, Nguyễn Thị Bê và Nguyễn Ngọc Điệp. Sinh thời, cha mẹ bà khai khẩn và sử dụng 02 phần đất gồm: 04 công đất ở khu vực 6 phường Hưng Thạnh và 16 công đất cùng 01 căn nhà gỗ mái tole có diện tích 145m² tọa lạc tại số 44/4 khu vực Thạnh Mỹ, phường Lê Bình, quận Cái Răng, thành phố cần Thơ. Năm 1974, cụ Thái và cụ Lan đã chia đất cho các con như sau: bà Vinh được 04 công đất tọa lạc tại Hưng Thạnh - Cái Răng; bà Bê được 04 công tại Thạnh Mỹ - Cái Răng (nhưng sau đó cụ Lan lây tại 01 công cho người cháu là Nguyễn Thị Út) và bà Điệp được 04 công đât tại Thạnh Mỹ - Cái Răng (nhung sau đó cụ Lan lấy lại 01 công cho người cháu là Nguyền Thị Út).

Năm 1971, bà Điệp lấy chồng về ở phường An Nghiệp, quận Ninh Kiều, đến năm 1977 bà Điệp và chồng là ông Lê Văn Chương và các con mới vê ở trên đất mà cha mẹ đã cho. Năm 1988, cụ Thái chết nhưng cụ Lan vẫn tiêp tục ở tại căn nhà số 44/4 Thạnh Mỹ, Cái Răng. Sau đó, năm 1996, vợ chồng bà Điệp - ông Chương dỡ căn nhà cũ cất lại căn nhà chính như hiện nay và 01 căn nhà cho cụ Lan ở. Đen năm 1999 cụ Lan vào ở chung nhà với gia đình bà Điệp - ông Chương cho đến khi chết (ngày 16-01-2002).

Cụ Thái và cụ Lan chết, để lại tài sản là 4.083m² đất (gồm thửa số 20-diện tích 597m²; thửa số 70 - diện tích 266m² và thửa 64 - diện tích 3.220m²) và 01 căn nhà gỗ mái tole tọa lạc tại số 44/4 Thạnh Mỹ, Cái Răng nhưng không đế lại di chúc; số tài sản này hiện do vợ chồng ông Chưong - bà Điệp đang quản lý, sử dụng và được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mang tên hộ Lê Văn Chương từ năm 2003. Do đó, bà Vinh khởi kiện yêu cầu bà Điệp - ông Chương chia di sản này thành 03 phần, cho bà, bà Bê và bà Điệp mỗi ngưòi được hưởng 1/3 diện tích đất là 1.36 lm² và 1/3 giá trị căn nhà.

Tại phiên tòa sơ thẩm, bà Vinh đã rút yêu cầu chia giá trị căn nhà. Đồng thời, do các thửa 20, 70 và 64 qua đo đạc thực tế có diện tích là 3.527,2m² nên bà Vinh đề nghị chia cho bà, bà Bê và bà Điệp mỗi người 1.175,73m² đất. Sau đó, do bà Điệp, ông Chương đã chia cho các con một số diện tích đất, đã chuyển nhượng cho người khác một số diện tích đất nên bà Vinh yêu cầu chỉ chia các phần đất còn lại, phần đất nào bà Điệp, ông Chương đã cho hoặc bán cho người khác thì không yêu cầu chia. Bị đơn ông Lê Văn Chương và bà Nguyễn Ngọc Điệp thống nhất trình bày:

Cụ Nguyễn Văn Thái và cụ Dương Thị Lan sinh được 03 người con chung là bà Điệp, bà Bê, bà Vinh đúng như lời trình bày của bà Vinh. Nhưng cụ Thái đã chia hết ruộng cho các người con, cụ thể: bà Vinh 04 công, bà Bê 03 công và bà Điệp 03 công và có cho người cháu tên là út 02 công. Phần đất ruộng hiện nay ông bà sử dụng là do cha mẹ cho bà Điệp 03 công vào năm 1975 và ông bà mua của bà Vinh 04 công vào năm 2003. Vào năm 1989, cụ Lan đã dỡ nhà chia cho các con kể cả các vật dụng trong nhà. Năm 1990, cụ Lan cho vợ chông ông cất lại nhà khác tại nền đất cũ và sống chung cho đến năm 2002 bà Lan chêt.

Bà Điệp thừa nhận là cha mẹ chêt không đê lại di chúc, nhưng lúc còn sống, cụ Lan từng nói với mọi người là đất đai, nhà cửa đã chia hêt cho các con, chỉ còn lại miếng vườn để cho bà (Điệp), do vợ chồng bà đã nuôi mẹ và đế thờ cúng sau này. Hơn nữa, vào năm 1983, đất đai được đưa vào tập đoàn, năm 1986 khi giải thể thì tập đoàn đã cấp cho ông bà các thửa từ 20 đến 32, có xác nhận của chính quyền địa phương. Vào năm 1976, ông bà có mua thêm của ông Siêng 820m² (là một phần diện tích của thửa 64 hiện nay). Riêng căn nhà của cụ Thái và cụ Lan thì đã đưọ'c cụ Lan tháo dỡ vào năm 1989 và đã chia cho các con. Do vậy nên ông bà không thống nhất theo yêu cầu chia thừa lcế. Hơn nữa, trên phần đất thì hiện nay ông bà đã tặng cho các người con gồm: Lê Thị Ngọc Nhị, Lê Thị Tuyết Mai hết thửa 20, Lê Phước Đạt 630m²thửa 70 và 64, năm 2000 có cho Lê Chánh Trực căn nhà cấp 4 có diện tích 6m X 12m trên thửa 70 nhưng chưa tách bộ. Ngoài ra, các người con sau khi được cho đất đã chuyến nhượng lại cho người khác và đã được cấp quyền sử dụng.

Phần trình bày của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan:

Bà Nguyễn Thị Bê trình bày. Bà không yêu câu chia thừa kế giá trị căn nhà, bà chỉ yêu cầu chia thừa kế phần đất do cha mẹ đế lại cho 03 người con, mỗi người hưởng 1/3; đối với các phần đất đã chia rồi bà không tranh chấp.

- Chị Lê Thị Ngọc Nhị (là con của ông Chương-bà Điệp) và chồng là anh Lâm Thành Phường thong nhất trình bày: Vào năm 2000, anh chị được cha mẹ là ông Chương - bà Điệp cho 298,5m² đất LNK, đã được Nhà nước cấp quyền sử dụng đất vào ngày 12-9-2003. Sau đó ngày 04-7-2007, ông bà có chuyển nhượng lại cho anh Tạ Văn Cường 98,6m²; ngày 01-8-2008 chuyển nhượng cho chị Lê Thanh Trang 92,2m², năm 2008 được chị Lê Thị Tuyết Mai tặng cho 90m². Nay, anh chị yêu cầu Tòa án công nhận quyền sử dụng đất cho anh chị.

- Chị Lê Thị Tuyết Mai (là con của ông Chương-bà Điệp) và chồng là ông Lê Văn Vãn trình bày: Vào năm 2000, anh chị được cha mẹ là ông Chương - bà Điệp cho 298,5m² đất LNK. Đến năm 2003 thì đuực cấp quyền sử dụng đất.

Năm 2008, anh chị có tặng cho chị Lê Thị Ngọc Nhị 90m². Nay ông, bà yêu cầu Tòa án công nhận quyền sử dụng phần đất còn lại cho anh chị.

Anh Lê Phước Đạt (là con của ông Chương-bà Điệp) trình bày: Trước đây anh được cha mẹ là ông Chương - bà Điệp cho phần đất có diện tích 630 m² và ngày 12-9-2003 anh đã được cấp quyền sử dụng đất. Nay, anh yêu cầu Tòa án công nhận quyền sử dụng đất cho anh.

Anh Tạ Văn Cường trình bày: Vào tháng 7-2007, anh có nhận chuyên
s nhượng của chị Lê Thị Ngọc Nhị 98,6m² và đã được cấp quyền sử dụng đất số 00904 ngày 06-7-2007. Nay, anh yêu cầu Tòa án công nhận quyền sử dụng đất
cho anh.

Chị Lê Thanh Trang trình bày: Vào năm 2007, chị có nhận chuyển nhượng của chị Nhị 92,2m² đất và ngày 01-8-2007 chị đã được cấp quyền sử dụng đất. Nay, chị yêu cầu Tòa án công nhận quyền sử dụng đất cho chị.

Anh Lê Hoàng Tuấn và vợ là chị Nguyễn Thị Trúc Ly; anh Lê Chánh Trực và vợ là chị Nguyễn Thị Cẩm Tú; chị Lê Thị Ngọc Quí (là các con của ông Chương-bà Điệp) cho rằng: Các anh chị đã sống chung vói ông Chương và bà Điệp từ nhỏ và phần đất này đã vào tập đoàn, sau khi giải thế tập đoàn Nhà nước đã cấp lại cho gia đình cha mẹ, anh chị sử dụng ổn định cho đến nay. Vì vậy, với tư cách là thành viên hộ gia đình, các anh chị không chấp nhận yêu cầu chia thừa kế của nguyên đơn.

Tại Bản án dân sự sơ thẩm số 174/2010/DSST ngày 02-12-2010, Tòa án nhân dân quận Cái Răng, thành phố Cần Thơ xét xử:

1.  Không chấp nhận yêu cầu của nguyên đơn Nguyễn Thị Vinh và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan phía nguyên đon Nguyên Thị Bê về việc đòi chia di sản thừa kế của cha mẹ để lại đổi với 3.527,20m² đất của ông Lê Văn Chương, bà Nguyên Ngọc Điệp theo giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số 0011961QSDĐ ngày 10-3-2003 do Ủy ban nhân dân huyện Châu Thành cấp cho Hộ Lê Văn Chương (phần của mỗi người là 1.175,73m²) vì không có cơ sở.

2.  Chấp nhận yêu cầu của những Người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập. Công nhận quyển sử dụng đất hợp pháp của các đương sự theo giây chứng nhận cụ thê như sau :

Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất sổ 001568/QSDĐ ngày 12-9-2003 của Hộ Lê Thị Ngọc Nhị và giấy chứng nhận quyên sử dụng đất số: HOI253 ngày 30-5-2008 của bà Lê Thị Ngọc Nhị.

- Giấy chímg nhận quyền sử dụng đất số 001567/QSDĐ ngày 12-9-2003 của Hộ Lê Thị Tuyết Mai.

- Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số 001570/QSDĐ ngày 12-9-2003 của Hộ Lê Phước Đạt.

Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số H 00904 ngày 06-7-2007 của anh Tạ Văn Cường.

- Giấy chừng nhận quyền sư dụng đất số H00936 ngày 01-8-2007 của chị Lê Thanh Trang.

Ngoài ra, Tòa án cấp sơ thẩm còn quyết định về chi phí đo đạc, định giá, án phí dân sự sơ thẩm, xử lý tiền tạm ứng án phí đã nộp và quyền kháng cáo của các đương sự theo qui định của pháp luật.

Ngày 14-12-2010, nguyên đơn bà Nguyễn Thị Vinh và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan bà Nguyễn Thị Bê kháng cáo yêu cầu cấp phúc thâm xét xử lại.

Tại Bản án dân sự phúc thẩm số 91/2011/DSPT ngày 31-5-2011, Tòa án nhân dân thành phố cần Thơ xét xử:

Bác kháng cáo của bà Nguyễn Thị Vinh và kháng cáo của bà Nguyễn Thị Bê. Giữ nguyên bản án sơ thẩm.

- Bác yêu cầu xin chia thừa kế của bà Nguyễn Thị Vinh diện tích 1.175,73m² và bà Nguyên Thị Bê diện tích 1.17'5,73m² trong tông diện tích 3.527,20m² (đo thực tế) đất của bị đơn ông Lê Văn Chương và bà Nguyễn Ngọc Điệp, tại giấy chứng nhận quyển sử dụng đất so 001Ỉ96/QSDĐ ngày 10-3-2003 do Uy ban nhân dân huyện Châu Thành, Thành phổ cần Thơ (cũ) cấp cho Hộ Lê Văn Chương.

Chấp nhận yêu cầu độc lập của các đương sự có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan được ôn định quyên sử đụng đất trong các giấy chứng nhận quyền sử dụng đất sau đây:

+ Lê Thị Ngọc Nhị ổn định theo giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số 001568/QSDĐ ngày 12-9-2003 và quyền sử dụng đẩt số: H01253 ngày 30-5 2008.

+ Hộ Lê Thị Tuyết Mai, ổn đinh theo giấy chímg nhận quyền sử dụng đất số: 001567/QSDĐ ngay 12-9-2003.

+ Hộ Lê Phước Đạt, on định theo giấy chúng nhận quyền sử dụng đất số 001570/QSDĐ ngày 12-9-2003.

+ Tạ Văn Cường, ôn định giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số H00904/QSDĐ ngày 06- 7-2007.

+ Lê Thanh Trang, ổn định theo giấy chứng nhận quyền sử dụng đất sổ H00936/QSDĐ ngày 01-8-2007.                                                    

Ngoài ra, Tòa án cấp phúc thẩm còn quyết định về ẩn phí và chi phí định giá.

Bà Nguyễn Thị Vinh và bà Nguyễn Thị Bê có đon đề nghị kháng nghị đối với bản án phúc thâm vì cho rằng các phần đất tranh chấp là di sản do cụ Nguyễn Văn Thái và cụ Dưong Thị Lan đế lại.

Tại Quyết định kháng nghị giám đốc thẩm số 93/2014/KN-DS ngày 31/3/2014, Chánh án Tòa án nhân dân tôi cao kháng nghị Bản án dân sự phúc thẩm số 91/2011/DS-PT ngày 31/5/2011 của Tòa án nhân dân thành phố Cần Thơ và đề nghị Tòa dân sự Tòa án nhân dân tối cao xét xử giám đốc thẩm hủy bản án dân sự phúc thẩm nêu trên và Bản án dân sự sơ thẩm số 174/2010/DS-ST ngày 02/12/2010 của Tòa án nhân dân quận Cái Răng, thành phố cần Thơ; giao hồ sơ cho Tòa án nhân dân quận Cái Răng, thành phố Cần Thơ xét xử sơ thẩm lại theo đúng quy định của pháp luật.

Tại phiên tòa giám đốc thẩm, đại diện Viện kiểm sát nhân dân tối cao nhất trí với kháng nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao.

XÉT THẤY:

Cụ Nguyễn Văn Thái (chết năm 1988) và cụ Dương Lan (chết năm 2002) có ba người con gồm Nguyễn Thị Vinh, Nguyễn Thị Bê và Nguyễn Ngọc Điệp.

Bà Nguyễn Thị Vinh và bà Nguyễn Thị Bê yêu cầu chia thừa kế theo quy định của pháp luật đối với di sản của cụ Nguyễn Văn Thái và cụ Dương Lan để lại là 3.527,20m² đất thuộc thửa đất 20, 64, 70 tọa lạc tại khu vực Thạnh Mỹ, phường Cái Răng, thành phố cần Thơ. Đất này đã được ủy ban nhân dân huyện Châu Thành cấp cho Hộ Lê Văn Chương theo giấy chứng nhận quyền sử dụng đất số 0011961QSDĐ ngày 10-3-2003 và hiện ông Lê Văn Chương, bà Nguyễn Ngọc Điệp đang quản lý, sử dụng.

Về nguồn gốc các thửa đất tranh chấp nêu trên, bà Nguyễn Ngọc Điệp và ông Lê Văn Chương thừa nhận là do cụ Nguyễn Văn Thái và cụ Dương Thị Lan khai khân; cụ Lan là người sử dụng liên tục từ trước năm 1975 cho đên khi chết (năm 2002). Tại sổ mục kê ruộng đất ngày 26/8/1984 của thị trấn Cái Răng, huyện Châu Thành, tỉnh Hậu Giang thế hiện cụ Nguyễn Văn Thái đăng ký 2.000m² đất “Ợ' và 500m² đất thổ tại xứ đồng Thạnh Mỹ. Tại Biên bản hòa giải ngày 23/4/2008, ông Chương cũng thừa nhận đất do cha mẹ vợ để lại, ông Chương đứng tên để dễ giao dịch chứ không có ý chiếm đoạt. Hồ sơ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho hộ Lê Văn Chương cũng thể hiện nguồn gốc đất là do cha mẹ để lại. Như vậy, có căn cứ để xác định nguồn gốc các thửa đất tranh chấp là của cụ Nguyễn Văn Thái và cụ Dương Lan.

Đối với các thửa đất số 64 và 70, ông Lê Văn Chương và bà Nguyễn Ngọc Điệp cho rằng đã được cụ Thái và cụ Lan cho nhưng ông Chương và bà Điệp cũng thừa nhận không.có chứng cứ để chứng minh. Bà Điệp khai trong thửa đất 64, bà Điệp có mua thêm của ông Siểng 820m² đất nên Tòa án cần phải xác minh làm rõ có việc bà Điệp mua thêm của ông Siểng 820m² đất như bà Điệp khai hay không.

Đối với các thửa đất số 20, theo bà Nguyễn Thị Điệp trình bày thì năm 1983 đất tranh chấp nêu trên đã được đưa vào tập đoàn, sau khi tập đoàn giải thể thì Nhà nước đã chia lại cho bà và ông Chương, đồng thời cung cấp “Đơn xin xác nhận” có nội dung ông Lê Tấn Thành (là Trưởng ban nhân dân ấp Thạnh Mỹ thời diêm năm 1983) xác nhận ông Chương có đất canh tác tại “TĐSX’ Thạnh Mỹ. Do đó, đế có cơ sở giải quyết vụ án Tòa án cần phải làm rõ vào năm 1983 có việc đưa đất vào tập đoàn hay không, nếu có thì gồm những thửa đất nào và sau khi tập đoàn giải thê thì ông Chương, bà Điệp có được giao lại đất hay không, nếu có thì cụ thể là thửa đất nào; thủ tục đăng ký và cấp giấy chứng nhận quyên sử dụng đât của “hộ ông Lê Văn Chương” có đúng trình tự thủ tục theo quy định pháp luật hay không; giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cấp cho hộ thì gồm những ai.

Sau khi xác minh, nếu có căn cứ xác định có việc đưa đất vào tập đoàn, sau đó ông Chương, bà Điệp được cấp lại thì phải trừ các diện tích đất này ra, các diện tích đất còn lại phải được xác định là di sản của cụ Nguyễn Văn Tháí và cụ Dương Lan để lại. Lưu ý, phần di sản của cụ Thái đã hết thời hiệu chia thừa kế nên chỉ chia phần di sản của cụ Lan để lại cho bà Vinh, bà Bê và bà Điệp theo quy định của pháp luật, trong đó phải tính đến công sức của bà Điệp trong việc quản lý, cải tạo làm tăng giá trị quyền sử dụng đất.

Từ nhưng phân tích trên cho thấy Tòa án cấp sơ thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm bác yêu câu khởi kiện của nguyên đơn là chưa đủ căn cứ nên kháng nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao là có cơ sở chấp nhận.

Căn cứ khoản 2 Điều 291, khoản 3 Điều 297 và khoản 1, khoản 2 Điều 299 Bộ luật tố tụng dân sự.

QUYẾT ĐỊNH:

Hủy Bản án dân sự phúc thẩm số 91/2011/DS-PT ngày 31/5/2011 của Tòa án nhân dân thành phố cần Thơ và Bản án dân sự sơ thẩm số 174/2010/DS-ST ngày 02/12/2010 của Tòa án nhân dân quận Cái Răng, thành phố cần Thơ, về vụ án “Tranh chấp di sản thừa kế” giữa nguyên đơn bà Nguyễn Thị Vinh với bị đơn ông Lê Văn Chương và bà Nguyễn Ngọc Điệp.